'Divê Peymana Stenbolê ji nû ve were zindîkirin'

2025-06-30 09:03:36


	 

	 

	Elfazî Toral

	 

	STENBOL - Dîlek Başalan a ji Komeleya Dema Jinan di salvegera vekişîna Tirkiyeyê ya ji Peymana Stenbolê de axivî û got, "Divê Peymana Stenbolê li vî welatî ji nû ve were zindîkirin." 

	 

	Peymana Konseya Ewropayê ya li ser Pêşîlêgirtina û Têkoşîna li dijî Şîdeta li ser Jinan û Şîdeta Navmalî, ku di sala 2011'an de li Stenbolê ji bo îmzekirinê hate vekirin û ji ber vê yekê wekî "Peymana Stenbolê" tê zanîn, peymanek pir berfireh e ku pîvanên navneteweyî ji bo têkoşîna li dijî hemî cureyên şîdeta li ser jinan destnîşan dike. Tirkiye yekem îmzekar û pesendkarê Peymana Stenbolê bû, ku di sala 2014'an de ket meriyetê. Lêbelê, Tirkiye bi Fermanek Serokkomariyê ya di 20'ê Adara 2021'ê de ji peymanê vekişiya û ev biryar di 1'ê Tîrmeha 2021'ê de ket meriyetê. Peymana Stenbolê şîdet û komkujiyên li dijî jinan wekî celebek binpêkirina mafên mirovan û cudakariyê bi nav kir û peymanek piralî bû ku hem aliyê fîzîkî û hem jî aliyê civakî, aborî, cinsî û psîkolojîk ê şîdetê dihewîne. Piştî vekişîna Tirkiyeyê ji Peymana Stenbolê, ji aliyê eniya jinan ve bertekek mezin hat nîşandan. Jin ji wê demê ve ji bo dîsa zindîkirina Peymana Stenbolê têdikoşin.

	 

	Seroka Komeleya Dema Jinan Dîlek Başalan derbarê vekişîna Tirkiyeyê ya ji Peymana Stenbolê ya di 1'ê Tîrmeha 2021'ê de nirxandin kir.

	 

	'Divê naveroka peymanê civakî bibe'

	 

	Dîlek Başalan da zanîn ku şîdeta li ser jin û zarokan roj bi roj zêde dibe û got ku jin li kolanan li dijî şîdeta zêde xeta têkoşînê ya hevpar pêş dixin. Dîlek Başalan, bi bîr xist ku Qanûna 6284 heye û got, "Li Tirkiyeyê polîtîkayên ji bo jinan hene, lê di pratîkê de û di destxistina jiyana jinan de kêmasî heye. Mîna Peymana Stenbolê, Qanûna 6284 heye, lê em nikarin bi bandor jê sûdê werbigirin. Ew hemû jin û hemû zarokan nagire nav xwe. Peymana Stenbolê ji bo me destkeftiyek bû. Lêbelê, divê em wê wekî mekanîzmayek nebînin ku jin tenê dema ku rastî tundûtûjiyê tê dikare serî lê bide. Divê pergal bi vî rengî entegre neke. Pêdivî ye ku ew peymanek be da ku pêşî li tundûtûjiyê bigire. Divê her tiştê di peymanê de civakî bibe. Tiştê ku em qala wê dikin pir girîng e. Di vê rewşa dînamîk a zindî de, tiştê li pêşiya me jî divê zindî be."

	 

	'Divê Peymana Stenbolê li vî welatî were zindîkirin'

	 

	Dîlek Başalan diyar kir ku divê peymanên ku jinan hedef digirin civakî bibin û got ku divê qanûn werin veguheztin mekanîzmayek ku pêşî li tundûtûjiyê di civakê de bigire û asteng bike were avakirin. Dîlek Başalan bi parvekirina ku jin "rastiyê" diparêzin got, "Dema ku em rastiya jinan û têkoşîna jinan diparêzin, pêşxistina mekanîzmaya xwevedîtin û parastina xwe ya tevgera jinan bi qasî peymanan girîng e. Û ev pratîk yek ji tiştên herî girîng in ku peymanan zindî dihêlin. Peymana Stenbolê niha ne di meriyetê de ye. Gelo polîtîka ji bo pêşîgirtina li tundûtûjiya li dijî jinan hatine pêşxistin? Na, ew nehatine pêşxistin. Hejmarên tundûtûjiya li dijî jinan di daneyên 2024'an de pir zêde ne. Me dît ku daneyên di sala 2024'an de pir zêde bûne. Em dibînin ku tundûtûjî û komkujî herî zêde di malbatê de, tundûtûjiya li dijî jinan zêde dibin. Em her weha dibînin ku tundûtûjî û îstîsmara li dijî zarokan roj bi roj zêde dibe. Ji ber vê yekê, divê Peymana Stenbolê li vî welatî were zindîkirin. Divê peymanên navneteweyî yên mîna Peymana Stenbolê ji bo me tenê bingehek qanûnî nebin."

	 

	'Em ê ji bo pêkanîna wê ya bi bandor têbikoşin'

	 

	Di dawiyê de, Dîlek Başalan ev tişt got: "Divê hemû peyman civakî bibin. Divê ew li ser bingehek hevpar bi rastiya jinan û têkoşîna jinan re werin nîqaş kirin. Tenê bi vî rengî em dikarin pêşî li şîdeta li dijî jinan bigirin. Em dikarin bi hev re bi hemû jinan re wê biparêzin. Peymana Stenbolê ji bo me jinan peymanek navneteweyî ya pir girîng bû. Ev peyman gavek bû. Vekişandina ji Peymana Stenbolê ne tenê êrîşek li ser peymanê bû. Divê em wê wekî êrîşek li ser destkeftiyên me û têkoşîna me ya jinan bibînin. Û divê em di vê derbarê de xweparastinekê bikin. Ji bo ku Peymana Stenbolê dîsa bikeve meriyetê, pêdivî ye ku hem têkoşîna navneteweyî û hem jî têkoşîna civakî were meşandin. Pêdivî ye ku têkoşîna jinan pir pêşdetir bibe. Pêdivî ye ku rêxistin were kirin. Divê jin rêxistinên jinan xurt bikin. Ji bo parastina jin û zarokan, divê qanûna 6284 bi bandortir were bicîh kirin. Em ê têbikoşin da ku ew bibe mekanîzmayek ku jin û zarokan diparêze û pêşî li şîdetê digire."