Pelşîn Çetînkaya

 

AMED - Avûkate Dîlan Elçî caardişê bêmerdimayî yê zîndanan ke yew nê cayê ke polîtîkayê nêqanûnî yê dewlete tewr zêde ci de yenê vînayîş, yenê caardiş, qisey kerd û va ke astengkerdişê eşnawitişê binpaykerdişê heqê tepişteyê cinî netîceya polîtîkayêka sîstematîk ê bêvengî û nêvînayîşî yo.

 

Zîndanê welat ke binpaykerdişê heqê merdiman, zext, astengî û şîdetî sewîyeyê tewr berzî de yê, tepişteyê cinî û camêrdî bi nê caardişan heqê xo yê bingehîn, bêpar manenê. Her çend zîndanan de binê çimdarîyê dewlete de roj bi roje zêde benê zî veradayîşê tepişteyanê nêweşan, IGK tepişteyê ke înfazê înan yenê veşnayîş û xeylêk binpaykerdişê bînî yê nêqanûnî zî zêde benê, no problem zî madeyêk kilmî de yo. Dewlete bi nê caardişan bi peygoşkerdişê qanûnan na rewşe vurnayî rewşêke sîstematîk.

 

Avûkate Dîlan Elçî derheqê sûcê ke ameyê kerdiş û şert û mercê zîndanî yê zîndanan ke bîyê çimeyê binpaykerdişê erjî kerd.

 

Şert û mercê zîndanî yê ke pratîkê tecrîdî serdest ê

 

Dilan Elçî, dîyar kerd ke tepişteyê bi binpaykerdişê heqê pîlî û cidî rî bi rî manenê û va, "Goreyê îstatîstîkê ke hetê Îdareyê Pêroyî yê Zîndan û Keyeyê Girewtişî ra ameyî neqlkerdiş, seranserê Tirkîya de 403,060 tepişte û mehkûm est ê û heta nika 1,412 nêweşî ameyî tespîtkerdiş. Eke ma qalê binpaykerdişê sereyîn yê heqê zîndanan bikerê, heqê resnayîşê weşîye zîndanan de bi sînor o, resnayîş bi wesayîtê servîsî bi hawayêk ke rûmetê merdiman binpay keno yeno kerdiş. Setê semedê revîr û nêweşxaneyan erey manenenê. Heta nêweşê giran zî bi girêdayîşê bi nivînan û kelepçekerdişî yenê dermankerdiş. Beşî zaf qerebalix ê. Sewbîna cigêrayîşê fekî û sînorkerdişê azadîya neqlkerdişî ser o est o."

 

'Teda cinîyan rê yeno kerdiş'

 

Dilan Elçî dewam de wina va, "Çimeyê zext û astengîyê ke cinî zîndanan de rastê înan yenê, netîceya sîstemêk hem bêtêduştîya cinsî û hem zî serdestîyê awansazîyê sîstemê zîndanan wayîr beno. Bi vatişêk bîn, çimeyê zext û astengîyan madeyo ke bêtêduştîya cinsî bi sîstemê zîndanan dir vejîyeno werte. Her çend cinîbîyayîş xora rewşêke bêtêduştîye xo dir ana zî, awanîya zîndanî ya merkezî ya camêrdan do kûrtir bikero. Cinî bi rolê sey goşdarî, nerm û dayiktî yenê pênasekerdiş. Cinîyê ke nê metodan ra derbaz benê, zîndanan de, sey komelî de, muameleyêk xidarî dir rî bi rî manenê."

 

'Nê caardişî hemverê qanûnê neteweyî û mîyanneteweyî yê'

 

Tewr peyîn Dîlan Elçî va, "Her çend aseno ke  binpaykerdişê heqan ke cinîyê tepişteyî ci dir rî bi rî manenê zî no semedê bêhesasiyetê komelî nîyo labelê semedê polîtîkayêke sîstematîk ê bêvengî û nêasayîşî yo. Medya hema hema bi temamî binê kontrolê hukmatî de ya. Wexto ke nê babetî yenê rojeve, yan bi hawayêk bînî yenê dayîş zî yenê peygoşkerdiş. Nê caardişî hemverê cinîyanê tepişteyan hem qanûnê neteweyî û hem zî yê mîyanneteweyî binpay kenê û perspektîfêk qanûnî ra dûr ê."